Historia

SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ W PRZECZYCY 
KRÓTKA HISTORIA PARAFII PRZECZYCA I CUDOWNEGO WIZERUNKU MATKI BOSKIEJ PRZECZYCKIEJ
 
Pierwsza wzmianka o miejscowości PRZECZYCA pochodzi z około 1300 roku i dotyczy przejęcia tej wioski od pierwotnych właścicieli Benedyktynów Tynieckich, na zasadzie rekompensaty za utracone, a przekazane klasztorowi w dzierżawę posiadłości w Bieczu, przez biskupstwo krakowskie. Parafia Przeczyca powstała prawdopodobnie w XIV wieku (1348 r.? lub 1374 r.) i należała do rozległej diecezji krakowskiej. W każdym razie istniała już w początkach XV wieku, bo tutaj biskup Piotr Wysz wydaje z datą 31 X 1401 roku dekret dotyczący bractwa N.M. w Pilźnie. Według ks. Jana Długosza parafia w Przeczycy miała tytuł św. Michała, a należały do niej wioski: Przeczyca, Kawenczyn (obecnie przysiółek Dęborzyna), Dęborzyn, Jaworze i Zagórze. Przypuszcza się, bazując na tradycji ludowej, że pierwszy kościół lub kaplica w Przeczycy istniały już na zamku i uległy zniszczeniu wraz z nim w czasie najazdu tatarskiego, lub ruskiego. Natomiast pierwszy kościół parafialny zbudowany został, jak należy sądzić analizując dostępne źródła, w XIV wieku i spalono go w czasie najazdu Rakoczego w XVII wieku. Według wizytacji z przełomu XVI i XVII wieku ( 1595 r. i 1610 r.) w kościele drewnianym, w którego prezbi terium strop był beczkowaty, a w nawie płaski, znaj dowała się w ołtarzu głównym łaskami słynąca figu ra Matki Boskiej Przeczyckiej. W kościele tym, w świetle innego przekazu, były już dzwony. Jeden z nich pochodził z 1504 roku. Trzeci kościół, także drewniany wzniesiono około 1687 roku, za probosz czowania ks. Gallusa Bielowicza. Dotrwał on do roku 1907, kiedy to został rozebrany. Kościół ten według spisu inwentarza z 1798 roku nie miał bocznych ka plic i dobudowano do niego murowaną zakrystię. Inne źródło z 1835 roku podaje, że dach kościoła był kryty gontami, a dzwonnica, która stała początkowo osob- no, była przybudowana do kościoła. Figura Matki Bożej znajdowała się także w głównym ołtarzu i była zasłaniana obrazem św. Michała – patrona parafii. Po rozbiorach parafia Przeczyca należy do nowo utworzonej diecezji tarnowskiej, a od 1809 roku przechodzi do diecezji przemyskiej. Od XVI wieku, aż do roku 1813 do parafii Przeczyca należała także wieś Zawadka. W 1837 roku odłączona została od parafii w Brzyskach wieś Skurowa i przyłączona do Przeczycy. Nowy kościół murowany, stojący do dziś, zaczęto budować w 1904 roku, a ukończono go w 1906 roku. W 1925 roku parafia Przeczyca przeszła ponow nie, po konkordacie, do diecezji tarnowskiej i należy też do niej aktualnie. Czas powstania cudownej statuy Matki Boskiej Przeczyckiej określa się na lata 1460-1470. Suknia Matki Bożej jest w stylu gotyckim, ale twarze Maryi i Dzieciątka mają wygląd renesansowy. Niektórzy historycy sztuki sugerują, że figura została wyrzeźbiona w jednej ze szkół Wita Stwosza na Węgrzech. Jest to rzeźba, z tyłu wydrążona, wykonana w drzewie lipowym lub gruszkowym, o wysokości 120 cm . Matka Boża na prawej ręce trzyma Dzieciątko Jezus. Udokumentowany kult Matki Boskiej Przeczyckiej sięga XVI wieku. Jako wotum z datą 3 maja 1679 roku został ofiarowany obrazek malowany na desce. Przed Matką Bożą klęczy szlachcic, herbu Prus II, a pod obrazem znajduje się napis: „Ja Jan Józef Grzybowski, zeznawam, że w ciężkiej bardzo chorobie będąc tak, że nikt mi żywota nie tuszył, ofiarowałem się na to miejsce do Najśw. P Maryi Przeczyckiej y wielkiej doznałem pomocy, bo w krótkim czasie ozdrowiałem, na znak wdzięczności Matce Miłosierdzia to wotum oddaję”. Szlachcic ten pochodził prawdopodobnie z Lublina, co świadczyłoby o szerokim zasięgu kultu Matki Boskiej Przeczyckiej w XVII wieku. Były też inne wota. W 1804 roku władze austriackie skonfiskowały naczynia liturgiczne, które przeznaczono na wojnę Austrii z Napoleonem. W tym samym czasie zginęły też wota. Ogółem Austriacy zabrali około 30 wotów, resztę ukradł złodziej. Ludzie ofiarowali jednak dalsze wota. Z początkiem XX wieku Matka Boska miała między innymi 13 sznurów korali oraz złoty pierścień ofiarowany przez księcia Franciszka Woronieckiego, który ukradł również złodziej. Do Przeczycy przychodziły także liczne pielgrzymki nie tylko z okolicznych wsi, ale nawet w Węgier i Słowacji. Andrzej Ewaryst Kuropatnicki w książce „Geografia albo dokładne opisanie Królestwa Galicji i Lodomerii” z 1786 roku wspomina o słynnym z cudów wizerunku Matki Boskiej Przeczyckiej. Pisarz Józef Ignacy Kraszewski podaje, że Przeczyca już w XV i XVI wieku znana była jako miejsce wielkiego napływu ludzi, w tym także żebraków, obok Częstochowy, Kalwarii, Świętego Krzyża, Staszówki, Szczepana, Gniezna, Pilzna, Rzeszowa (z racji jarmarku), Chełma, Zawady koło Dębicy i Dobrzechowa. Odpust odbywał się w Przeczycy na Objawienie św. Michała -8 maja. Po zaborach pielgrzymki do Przeczycy osłabły, ponowne ożywienie ruchu pielgrzymkowego obserwujemy dopiero w latach trzydziestych dziewiętnastego wieku. W 1831 roku wprowadzono w parafii drugi odpust na Wniebowzięcie Matki Bożej. Wizytacja dekanalna z 1837 roku potwierdza ożywienie kultu, podkreślając, iż wśród okolicznej ludności utarło się przekonanie, że „Maryja Przeczycka przeczy nieszczęściu”. Wielkimi czcicielami i propagatorami kultu Matki Boskiej Przeczyckiej byli proboszczowie przełomu XIX i XX wieku: ks. Michał Biały (1880-1896) oraz ks. Stanisław Konopacki (1896-1920), który wybudował nowy kościół murowany i nosił się z zamiarem podjęcia starań o koronację. Za tego ostatniego na odpusty Wniebowzięcia przybywało około 20 000 ludzi. W 1906 roku w czasie benedykcji, a w 1908 r. podczas konsekracji dokonanej przez sufragana przemyskiego ks. bpa Karola Fischera zmieniono tytuł kościoła ze św. Michała na Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Starania o koronację podjął mianowany w połowie 1920 roku nowy proboszcz parafii ks. Stanisław Machnik. Cuda i łaski zaczęto oficjalnie spisywać na Boże Narodzenie 1920 roku. Dnia 18 IV 1922 roku wysłano pismo z parafii do Kurii Biskupiej w Przemyślu inicjujące starania o koronację Matki Boskiej Przeczyckiej. Animatorami przedsięwzięć koronacyjnych byli: wspomniany już ks. Stanisław Machnik – proboszcz, pan Włodzimierz Kaczorowski – dziedzic i kolator z Przeczycy, a zwłaszcza rodak pochodzący ze Skurowej ks. dr Józef Jałowy (1885-1954) – katecheta rzeszowskiego Gimnazjum im. ks. Stanisława Konarskiego, opiekun Towarzystwa Sług św. Zyty oraz moderator Sodalicji Mariańskiej Pań; później zaś w latach 1931-1934 budowniczy kościoła Chrystusa Króla w Rzeszowie i pierwszy proboszcz założonej przy tym kościele w 1948 roku parafii. Dla przeprowadzenia koronacji konieczne było:- udowodnienie starożytności kultu (antiquitas cultus)- sporządzenie listy łask i cudów (copia gratiarum) oraz- wykazanie, że Przeczyca jest miejscem pielgrzymkowym (locum pelegrinantium).Ks. dr Józef Jałowy opracował i wydał nakładem pozycje: „Dzieje Parafii Przeczyckiej”, Rzeszów 1925 oraz „Cudowna Matka Boska Przeczycka”, Rzeszów 1925, w których udowadnia zarówno wielowiekowość kultu Matki Boskiej Przeczyckiej, jak i pielgrzymkowy charakter Przeczycy. Później opracował jeszcze i wydał własnym nakładem: „Dni łaski i chwały w Przeczycy”, Rzeszów 1926 (jest to dokumentacja koronacji) oraz „Nowenna do cudownej Matki Boskiej Przeczyckiej”, Rzeszów 1930. W odpowiedzi na pismo z 18 IV 1922 roku Kuria Biskupia w Przemyślu powołała 10 V 1922 r. Komisję, której przewodniczył ks. dr Stefan Momidłowski, a sekretarzował ks. dr Józef Jałowy. Komisja ta w dniach 2 i 9 sierpnia 1922 roku przesłuchała w Przeczycy świadków łask i cudów. Przesłuchano wielu świadków, zaprotokołowano zaś pod przysięgą 18 świadectw. Sprawozdanie z prac Komisji złożono 12 listopada 1922 r. Dekretem z dnia l lutego 1923 roku biskup błogosławiony Józef Sebastian Pelczar uznał „statuę Matki Boskiej w Przeczycy za łaskami słynącą”. W oparciu o ten ostatni dokument parafia skierowała pismo do Ojca Świętego Piusa XI na Wielkanoc 1924 roku z prośbą o pozwolenie na koronację koronami papieskimi. Dnia 25 VI 1924 roku Kapituła Bazyliki Watykańskiej udzieliła pisemnej zgody na przeprowadzenie tego aktu. Ze względu jednak na śmierć błog. biskupa Pelczara (t 28 III 1924) i trwającą w diecezji roczną żałobę koronację odłożono na 15 VIII 1925 roku. Koronacji dokonał w tym dniu ks. bp Karol Józef Fischer – sufragan przemyski w asyście ks. bpa Leona Wałęgi – ordynariusza tarnowskiego i ks. bpa Edwarda Komara – sufragana tarnowskiego (kaznodziei podczas uroczystości). W koronacji wzięło udział liczne duchowieństwo oraz około 40 000 wiernych. Przed koronacją Matka Boska Przeczycka miała na głowie dwa rodzaje koron: drewnianą – wykonaną w stylu kazimierzowskim oraz blaszaną, posrebrzaną -w typie korony habsburskiej, fundowaną przez Feliksa i Józefę Łopuszczańskich, dzierżawców z Przeczycy, w 1867 roku. Na koronację z ofiar parafian i Polonii amerykańskiej ufundowano w 1923 roku korony srebrne, pozłacane, dla Matki Bożej i Dzieciątka. W kilka lat po koronacji korony skradziono. Rekoronacji dokonał 12 listopada 1933 roku biskup tarnowski Franciszek Lisowski. Także po tej rekoronacji skradziono korony. Na rekoronację w 1975 roku sprawiono jednak nowe korony, dokonano też konserwacji i przywrócenia pierwotnego wyglądu cudownej statule. Drugiej rekoronacji w  sierpniu 1975 roku dokonał kard. Karol Wojtyła (obecnie papież Jan Paweł II) w czasie pełnienia funkcji proboszcza przez ks. Józefa Nóżkę. Współkoronatorami byli: kard. Paweł Zun Grana z Górnej Wolty (Afryka) oraz ks. bp Jerzy Ablewicz – ordynariusz tarnowski. Po tej rekoronacji kult Matki Bożej ożywił się znacznie o czym świadczą kilkudniowe odpusty oraz liczne pielgrzymki w ciągu roku ludności z pobliskich okolic. Kościół w Przeczycy był kilkakrotnie okradany, mimo to kult Matkit Boskiej nie ustał i jest nadal silny a wręcz rozwija się. Dlatego wybierając się do Matki Boskiej z prośbami nie należy się nastawiać na zwiedzanie zabytków tylko na modlitwę, która jest zawsze wysłuchana.